نقش نفت در سقوط رژیم محمدرضا پهلوی

از زمان اکتشاف صنعتی نفت در ایران تا به اکنون این ماده همواره حضوری تاثیرگذار در عرصه سیاسی ایران داشته است. تاثیرگذاری نفت در ساختار سیاسی- اجتماعی ایران معاصر تا حدی است که مطالعه تاریخ سیاسی ایران در یک قرن اخیر بدون در نظر گرفتن این ماده سحرانگیز ناقص و مبهم خواهد بود. اکتشاف نفت در ایران توسط کشوری غربی صورت گرفت و پس از آن همواره کشورهای قدرتمند و غربی چشم طمع به این ماده ارزشمند داشته اند؛ به گونه ای که از تمام راه های ممکن اعم از تطمیع دولت مردان، سرکوب، کودتا، جنگ و ... سعی در حفظ منافع نفتی خود در ایران داشته اند. در عرصه داخلی نیز نفت همواره برای دولتمردان ایران یکی از ستون های نگه دارنده حکومت شان بوده است. به دلیل نقش مهم نفت در سرنوشت سیاسی- اجتماعی ایران در این پایان نامه طی تحقیقی تبیینی و با روش تاریخی به نقش نفت در مهم ترین واقعه سیاسی معاصر ایران یعنی سقوط محمدرضا شاه پهلوی پرداخته شده است. نظریه های وابستگی، دولت رانتیر و نظریه روان شناختی ماروین زونیس راهنمای گردآوری داده های این پژوهش بوده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که نفت به دلایل زیر در سقوط دولت پهلوی دوم نقش تاثیرگذاری ایفا کرده است: 1) مداخله آمریکا در ایران به دلیل منافع نفتی و وابستگی روزافزون شاه به آمریکا 2) استقلال مالی دولت از جامعه به دلیل اتکا به درآمدهای نفتی و عدم پاسخگویی به مردم 3) فراهم سازی ابزار مالی لازم برای دیکتاتوری و نظامی گری شاه توسط درآمدهای نفتی 4) غربی سازی جامعه و عدم رعایت ارزش های سنتی و دینی با تکیه بر درآمدهای نفتی 5) نفت به عنوان یکی از پایه های روان شناختی قدرت و شخصیت شاه.